Nowe zasady waloryzacji. Istotne zmiany w ustawie Prawo zamówień publicznych

Czy branża budowlana odetchnie?

Nadzwyczajne wydarzenia ostatnich lat (pandemia COVID 19 i wybuch wojny za wschodnią granicą, inflacja) niosą za sobą nadzwyczajne zmiany na rynku światowym – wzrost cen materiałów i robót budowlanych, braki kadrowe i sprzętowe, wstrzymanie łańcuchów dostaw, a co za tym idzie trudności w dostępie do sprzętu, czy też realizacji usług transportowych. Wskazane powyżej komplikacje powodują, że powodzenie i rentowność realizowanych kontraktów przez wykonawców przetargów publicznych stają się niepewne – ciężko przewidzieć, jak zachowa się rynek w przeciągu nawet najbliższego półrocza.

Obowiązkowe zamieszczanie klauzuli waloryzacyjnej dla umów zawieranych na okres dłuższy niż 6 miesięcy

Trudna sytuacja rynku budowlanego pociągnęła za sobą reakcję ustawodawcy – 10 listopada 2022 r. weszły w życie zmiany do prawa zamówień publicznych dotyczące waloryzacji umów.

Dotyczą one umów o roboty budowlane, dostaw lub usług zawartych na okres dłuższy niż 6 miesięcy.

Celem ustawy jest urealnienie wynagrodzenia wykonawcy w przypadku zmian cen kosztów związanych z realizacją kontraktu lub wzrostem cen materiałów oraz źródeł energii. Ustawa działa w dwie strony – chroni zarówno wykonawców, jak i zamawiających. Jej mechanizm działa w taki sposób, aby zarówno w przypadku znacznego obniżenia, jak i podwyższenia kosztów można było urealnić wartość kontraktu. Co ważne, ustawa zobowiązuje wykonawców, którzy otrzymują podwyżki do “podzielenia” się ze swoimi podwykonawcami częścią uzyskanej kwoty.

SPRAWDŹ TEŻ: Ubezpieczenie wszystkich ryzyk budowy (CAR/EAR). Dlaczego warto je zawrzeć dla każdego kontraktu?

Jak zmiana będzie wyglądać w praktyce?

Warto zaznaczyć, że obowiązek zawarcia w umowie klauzuli waloryzacyjnej przez zamawiającego dotyczy umów o roboty budowlane, dostaw lub usług zawartych na okres dłuższy niż 6 miesięcy. Sam obowiązek zawarcia klauzuli w umowach nie powoduje przymusu jej realizacji w umowie. Zależy ona od porozumienia stron w tym zakresie oraz indywidualnych uwarunkowań kontraktu. Sposób skorzystania z tej klauzuli ma być indywidualnie regulowany w zapisach występujących w umowie zawartej do kontraktu w sprawie zamówienia publicznego. Zależnie od zapisów, klauzula może być stosowana automatycznie, gdy zostaną spełnione wszystkie przesłanki zawarte w umowie bądź dopiero wtedy, gdy jedna ze stron zgłosi żądanie o zaistnieniu określonych w umowie okoliczności. W drugim przypadku, gdy klauzula waloryzacyjna nie będzie zawierała elementów niezbędnych do automatycznego określenia wysokości wynagrodzenia, niezbędna będzie zmiana umowy poprzez zawarcie stosownego aneksu.

Ważne jest, aby umowa i klauzule waloryzacyjne zostały prawidłowo skonstruowane. Dzięki temu możliwa waloryzacja sprzyjać będzie sprawnej realizacji inwestycji, zwiększeniu konkurencyjności postępowań o udzielenie zamówienia publicznego, będzie adekwatna do sytuacji rynkowej.

DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ: Koszty gwarancji rosną. Czy jest się czego obawiać? Garść statystyk

Jakie elementy powinny zostać uwzględnione, aby skutecznie chronić obie strony umowy?

• Poziom zmiany ceny materiałów i kosztów – uwzględniający zarówno branżę, specyfikę zamówienia, jak i zmieniającą się sytuację rynkową.
• Sposób ustalenia zmiany wynagrodzenia, np. wskaźniki ogłaszane w komunikacie Prezesa GUS bądź wykaz materiałów, kosztów, których zmiana cen spowodowała wzrost wysokości umowy.
• Sposób określenia wpływu zmiany ceny materiałów lub innych kosztów na koszt wykonania zamówienia – ważne jest, żeby wykazać, że zmiana cen i kosztów wpłynęła na koszt wykonania zamówienia.
• Maksymalna wartość zmiany wynagrodzenia – może być ustalona procentowo lub kwotowo.

Zmiana narzuca wykonawcy obowiązek waloryzacji wynagrodzenia podwykonawców i dalszych podwykonawców w sytuacji, gdy zamawiający dokonał waloryzacji wynagrodzenia wykonawcy. Dowolność w ustalaniu zasad waloryzacji umów może odbić się na podwykonawcach – po ich stronie spoczywać będzie cały ciężar udowodnienia konieczności waloryzacji, a od wykonawcy – jak rozliczy prace i w jaki sposób ją będzie waloryzował.

Na co należy zwrócić uwagę?

Mankamentem tej istotnej zmiany jest pozostawienie zamawiającemu swobody decyzyjnej co do uznania konieczności waloryzacji i sposobu jej naliczenia. Istnieje zagrożenie, że w części przypadków, mimo że klauzule waloryzacyjne będą znajdowały się w umowach, to jeśli zamawiający jasno nie określi sposobów waloryzacji, wykonawca nie będzie miał pewnych instrumentów do wyegzekwowania tych zmian. – Obawiam się, że może to wyglądać w ten sposób, że choć zmiana cen będzie konieczna, to silniejsza pozycja zamawiającego będzie tą stroną, która będzie decydować o sposobie obliczania wysokości waloryzacji – zwraca uwagę specjalista w zakresie gwarancji ubezpieczeniowych w IBU, Katarzyna Obiegła.

Niemniej jednak, wielu naszych klientów z branży budowlanej, których informujemy o powstałej zmianie, zwraca uwagę na możliwości, jakie otwiera ta zmiana. Często zdarzało się, że zamawiający, pomimo chęci wprowadzenia zmian w kontraktach, nie widzieli ku temu podstaw prawnych. Wprowadzenie takiej klauzuli zdecydowanie rozwiąże tę sytuację i pozostawi pole do działania.

Sprawdź naszą ofertę dla branży budowlanej

Ważną zmianą jest również to, że regulacje obejmują swym zakresem również umowy zawarte przed 1.01.2021 r., czyli przed wprowadzeniem nowej ustawy PZP, gdzie nie było klauzul waloryzacyjnych. Po wejściu w życie nowej ustawy waloryzacyjnej, istnieje możliwość wprowadzenia klauzul również do umów starszych.

Gdzie znaleźć zmiany?

Co ciekawe, te istotne zmiany nie zostały prowadzone przez ustawodawcę bezpośrednio do ustawy Prawo zamówień publicznych. Powyższe zmiany zostały wprowadzone w art. 48 ustawy z dnia 7 października 2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu uproszczenia procedur administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (Dz. U. 2022, poz. 2185). Link do ustawy znajduje się tutaj.

Katarzyna Obiegła – Specjalista ds. Ubezpieczeń

Jakub Mucha – Broker, CEO Infinity Brokerzy Ubezpieczeniowi

Śledzimy oraz piszemy o informacjach istotnych dla branży budowlanej. Waloryzacja cen, zniesienie zakazu covidowego – to istotne zmiany dla całego sektora, jakie zaszły w 2022 roku. Od skuteczności waloryzacji mogą zależeć dalsze losy wielu wykonawców. A to ma bezpośredni wpływ na gwarancje ubezpieczeniowe, które są wiodącym produktem oferowanym naszym Klientom.

Dowiedz się więcej o zakazie covidowym.

Jeżeli poszukujecie wsparcia w zakresie gwarancji ubezpieczeniowych

bądź innych produktów dla branży budowlanej

Napisz do nas